Perluasan Peranan JAKIM: Adakah Kebimbangan Penganut Bukan Islam Diabaikan?

Kenyataan Bersama Lapan Pemimpin NGO,

14-3-2025

PERDANA Menteri Datuk Seri Anwar Ibrahim baru-baru ini mengumumkan bahawa peranan JAKIM (Jabatan Kemajuan Islam Malaysia) akan diperluaskan daripada sekadar isu agama dan perundangan Islam kepada bidang ekonomi, program digital, dan kurikulum pendidikan. Walaupun langkah ini bertujuan untuk menerapkan nilai-nilai Islam, ia telah menimbulkan kebimbangan di kalangan penganut bukan Islam yang bimbang bahawa autoriti agama mungkin terlalu mendalam campur tangan dalam urusan pentadbiran negara.  

Sebagai sebuah negara berbilang agama, Malaysia sentiasa berbangga dengan keharmonian dan sikap saling menghormati antara agama. Namun, apabila dasar kerajaan semakin cenderung kepada satu agama sahaja, persoalan timbul di kalangan penganut bukan Islam: Di manakah kedudukan kami?  

Perspektif Negeri-Negeri Borneo: Pendekatan Berbeza

Di negeri-negeri Borneo iaitu Sabah dan Sarawak, sentimen agak berbeza. Ramai di sini tidak keberatan jika idea memperluaskan peranan JAKIM ini hanya untuk Semenanjung Malaysia sahaja. Negeri-negeri Borneo lebih memilih pendekatan profesional berasaskan merit untuk mengurus aspek dan sistem yang disebutkan—ekonomi, program digital, dan kurikulum pendidikan. Ini mencerminkan kepelbagaian budaya dan agama unik di Sabah dan Sarawak, di mana tadbir urus secara tradisinya lebih sekular dan inklusif.  

Mengimbangi Nilai Islam dan Sikap Berkecuali dalam Pemerintahan

Anwar menegaskan bahawa langkah ini bukan bertujuan untuk mengukuhkan dominasi Islam tetapi bagi memastikan umat Islam mendapat pendidikan dan bimbingan yang baik. Namun, persoalan utama yang perlu dipertimbangkan ialah: Patutkah sebuah agensi kerajaan berasaskan Islam menentukan dasar yang memberi kesan kepada semua rakyat Malaysia, termasuk yang bukan beragama Islam?  

Penganut bukan Islam turut menyumbang secara signifikan dalam bidang ekonomi, pendidikan, dan budaya negara. Jika JAKIM diberikan peranan dalam merangka dasar negara, tidakkah wajar perspektif bukan Islam juga diambil kira agar pentadbiran negara lebih inklusif?  

Pentadbiran Berasaskan Agama: Kebimbangan yang Meningkat?

Langkah ini telah mencetuskan perdebatan dalam kalangan kumpulan antara agama dan organisasi masyarakat sivil. Ramai komuniti bukan Islam bimbang bahawa peluasan peranan institusi Islam dalam dasar negara boleh menghakis semangat neutraliti kerajaan dan menjadikan dasar lebih condong kepada Islam, walaupun dalam hal yang bukan berkaitan agama.  

Perlembagaan Malaysia menjamin kebebasan beragama, namun semakin ramai dalam kalangan bukan Islam merasakan kebimbangan mereka sering diketepikan. Jika matlamatnya adalah keterangkuman, tidakkah adil sekiranya platform yang setara diberikan kepada komuniti agama lain supaya dasar kerajaan benar-benar mencerminkan kepelbagaian rakyat?  

Elakkan Naratif Sebelah Pihak

Walaupun pendidikan dan nilai Islam penting bagi orang Melayu, Malaysia bukanlah sebuah teokrasi Islam, tetapi negara berbilang agama. Jika kerajaan ingin memperluaskan pengaruh institusi agama dalam sektor ekonomi dan pendidikan, ia juga perlu memberikan ruang yang sama kepada suara bukan Islam.  

Daripada hanya menumpukan kepada bagaimana Islam diterapkan dalam pentadbiran, kerajaan juga perlu mengambil kira perasaan penganut bukan Islam apabila dasar yang diperkenalkan dilihat lebih memihak kepada satu kumpulan sahaja. Keharmonian sebenar bukanlah tentang mengukuhkan dominasi satu pihak, tetapi memastikan keadilan untuk semua.  

Malaysia perlu berhati-hati dalam hal ini. Sebuah negara yang dibina atas kepelbagaian tidak boleh memihak kepada satu komuniti sahaja sambil mengabaikan sensitiviti yang lain. Jika perpaduan nasional menjadi keutamaan, maka semua komuniti agama perlu diberikan tempat dalam proses perbincangan dan pembuatan dasar. Ini termasuk menghormati perspektif unik negeri-negeri Borneo yang memperjuangkan tadbir urus berasaskan profesionalisme dan merit.  

Daniel John Jambun  

Presiden Borneo's Plight in Malaysia Foundation (BoPiMaFo)  

Robert Pei  

Presiden Sabah Sarawak Rights Australian New Zealand (SSRANZ)  

Voon Lee Sen  

Presiden Parti Bumi Kenyalang Sarawak (PBK)  

Moses Anap  

Presiden Republic of Sabah North Borneo (RSNB)  

Jovilis Majami  

Presiden Persatuan Pembangunan Sosial Komuniti Sabah (BANGUN)  

Paul Rajah  

Aktivis Hak Asasi Manusia Sarawak  

Ricky Ganang  

Penasihat Forum Adat Masyarakat Dataran Tinggi (FORMADAT)  

Cleftus Stephen Mojingol  

Presiden Pertubuhan Kebajikan Rumpun Dayak Sabah (PKRDS)#

The English version:

Joint Press Statement 

14th March 2025

Expansion of JAKIM's Role: Are Non-Muslim Concerns Being Overlooked?

Kuala Lumpur, March 12, 2025 – Prime Minister Datuk Seri Anwar Ibrahim recently announced that the role of JAKIM (Department of Islamic Development Malaysia) will be expanded beyond Islamic religious and legal matters to include economic affairs, digital programs, and educational curricula. While this move aims to instill Islamic values, it has raised concerns among non-Muslims who fear that religious authority may become too deeply involved in the nation's administrative affairs.

As a multi-religious nation, Malaysia has always prided itself on harmony and mutual respect among its diverse religious communities. However, as government policies increasingly lean toward favoring one religion, questions arise among non-Muslims: Where do we stand? 

Borneo States' Perspective: A Different Approach  

In the Borneo states of Sabah and Sarawak, the sentiment is somewhat different. Many here would not mind if this idea of expanding JAKIM's role is meant for West Malaysia only. The Borneo states prefer a professional, merit-based approach to managing the aspects and systems mentioned—economic affairs, digital programs, and educational curricula. This reflects the unique cultural and religious diversity of Sabah and Sarawak, where governance has traditionally been more secular and inclusive.

Balancing Islamic Values and Neutrality in Governance

Anwar emphasized that this move is not intended to strengthen Islamic dominance but to ensure that Muslims receive proper education and guidance. However, the key question that needs to be addressed is: Should a government agency based on Islam determine policies that affect all Malaysians, including non-Muslims?

Non-Muslims also contribute significantly to the nation's economy, education, and culture. If JAKIM is given a role in shaping national policies, wouldn't it be fair to consider non-Muslim perspectives to ensure a more inclusive administration?

Religion-Based Governance: Growing Concerns?

This move has sparked debates among interfaith groups and civil society organizations. Many non-Muslim communities worry that the expansion of Islamic institutions' roles in national policies could erode the spirit of governmental neutrality and make policies more inclined toward Islam, even in non-religious matters.

The Malaysian Constitution guarantees freedom of religion, yet an increasing number of non-Muslims feel that their concerns are often sidelined. If the goal is inclusivity, wouldn't it be fair to provide an equal platform for other religious communities so that government policies truly reflect the diversity of the people?

Avoiding One-Sided Narrative

While Islamic education and values are important to the Malays, Malaysia is not an Islamic theocracy but a multi-religious nation. If the government intends to expand the influence of religious institutions in economic and educational sectors, it must also provide equal space for non-Muslim voices.

Rather than focusing solely on how Islam is integrated into governance, the government must also consider the sentiments of non-Muslims when policies appear to favor one group over others. True harmony is not about reinforcing the dominance of one side but ensuring fairness for all.

Malaysia must tread carefully on this issue. A nation built on diversity cannot favor one community while neglecting the sensitivities of others. If national unity is a priority, then all religious communities must be given a place in the process of discussion and policy-making. This includes respecting the unique perspectives of the Borneo states, which advocate for merit-based professionalism in governance.

Daniel John Jambun 

President Borneo's Plight in Malaysia Foundation (BoPiMaFo)

Robert Pei

President Sabah Sarawak Rights Australian New Zealand (SSRANZ)

Voon Lee Sen

President Party Bumi Kenyalang Sarawak (PBK)

Moses Anap

President Republic of Sabah North Borneo (RSNB)

Jovilis Majami

President Persatuan Pembangunan Sosial Komuniti Sabah (BANGUN)

Paul Rajah

Human Right Activist Sarawak 

Ricky Ganang

Penasihat Forum Adat Masyarakat Dataran Tansh Tinggi (FORMADAT)

Cleftus Stephen Mojingol

President Pertubuhan Kebajikan Rumpun Dayak Sabah (PKRDS)#